Uluslararası Taşımacılıkta Kullanılan Belgeler
Uluslararası taşımacılık, farklı ülkeler arasında mal ve hizmet akışını sağlamak için hayati öneme sahiptir. Bu süreçte, çeşitli belgeler, hem yükün güvenliği hem de yasal uyumluluğun sağlanması açısından büyük rol oynar. İşte uluslararası taşımacılıkta kullanılan ana belge türleri ve her birinin önemi:
1. Ticari Belgeler
Ticari belgeler, işlemin ticari yönlerini belgeleyen ve satışı kanıtlayan evraklardır.
a) Sevk İrsaliyesi
Sevk irsaliyesi, gönderilen malların alıcıya teslim edildiğini doğrular. Bu belge, taşımacılık sırasında ürünlerin hangi şartlar altında taşındığını ve alıcıya ulaşan miktarı kayıt altına alır.
Proforma fatura, satıcı tarafından alıcıya gönderilen ve satış teklifinin detaylarını içeren ön fakturadır. Genellikle gümrük işlemlerinde, ithalatçının ödemesi gereken vergi ve harçların hesaplanmasında kullanılır.
c) Ticari Fatura
Ticari fatura, satılan mal veya hizmetlerle ilgili tüm mali detayları içerir. Bu belge, hem satıcı hem de alıcı için bir borç senedi işlevi görür ve gümrük işlemleri sırasında temel referans noktasıdır.
d) Navlun Faturası
Navlun faturası, taşıma hizmetinin maliyetini gösterir ve genellikle taşıyıcı tarafından düzenlenir. Bu fatura, malların taşınma sürecindeki maliyetleri detaylandırır.
e) Onaylı Fatura
Bazı ülkeler, ticaretin güvenliğini sağlamak için malların satışını onaylanmış fakturalarla yapılmasını şart koşar. Bu fatura, genellikle bir resmi kurum tarafından onaylanmıştır.
f) Yerli Fatura
Yerli fatura, aynı ülke içinde gerçekleşen ticari işlemler için kullanılır ve genellikle iç piyasada mal satışını gösterir.
g) ATA Karnesi
ATA Karnesi, geçici olarak ithal edilen mallar için kullanılan bir belgedir. Bu belge, malların gümrük vergisi ödemeden bir ülkeden diğerine geçişini kolaylaştırır.
2. Yükleme Belgeleri
Yükleme belgeleri, malların taşınma sürecini ve durumunu belgelemek için kullanılır.
a) Kontrol Belgesi
Kontrol belgesi, malların belirli standartlara veya şartlara uygun olarak taşındığını doğrular. Bu sertifika, genellikle bağımsız bir denetçi tarafından verilir.
b) Ekspertiz ve Analiz Raporu
Bu rapor, malların kalitesi ve içeriği hakkında detaylı bilgiler sağlar. Özellikle kimyasal maddeler, gıda ürünleri gibi hassas ürünlerin taşınması sırasında gereklidir.
c) Sağlık ve Veteriner Sertifikaları
Canlı hayvan veya hayvansal ürünlerin taşınması sırasında gereken bu belgeler, ürünlerin sağlık standartlarına uygun olduğunu kanıtlar.
d) Helal Belgesi
Helal belgesi, ürünlerin İslami kurallara uygun olarak üretildiğini ve işlendiğini gösterir. Bu belge, özellikle Müslüman nüfusa sahip ülkelere yapılan ihracatlarda önem taşır.
e) Radyasyon Belgesi
Bu belge, özellikle nükleer risk taşıyan bölgelerden gelen veya bu tür malzemelerle çalışan ürünler için gereklidir. Ürünlerin belirli bir radyasyon seviyesinin altında olduğunu kanıtlar.
f) Çeki Listesi
Çeki listesi, yüklenen malların miktarını ve ağırlığını doğrular. Bu, hem taşıyıcı hem de alıcı için önemli bir kontrol mekanizmasıdır.
g) Koli Listesi
Koli listesi, paketlenmiş ürünlerin detaylarını içerir. Her bir kolide ne olduğunu ve kolilerin sayısını belirtir, böylece alıcı gelen malzemeleri kolayca denetleyebilir.
3. Taşıma Belgeleri
Taşıma belgeleri, farklı taşıma modları için geçerli olan ve taşınan malların yasal yükümlülüklerini belirten belgelerdir.
a) Denizyolu Konşimentosu
Taşınacak malın yüklenip, belirtilen şekillerde varacağı yere ulaşarak alıcıya teslim edileceğini garanti eden resmi bir belgedir. Bu değerli belge hem emre hem de nama yazılarak düzenlenebilir.
Konşimentoda “SHIPPED ON BOARD” veya “ON BOARD” ibaresi, ilgili tarih ve acentanın mühür ve imzası bulunmalıdır. Eğer teslimat CIF veya C&F şeklinde gerçekleşecekse ya da navlun ücreti faturaya eklenmişse, “Freight prepaid” ibaresi eklenmelidir. Malın net ve brüt ağırlıkları kesinlikle belirtilmelidir. Konşimentonun hazırlandığı yer ve tarih açıkça ifade edilmelidir. Yükleme ve boşaltma yapılacak limanlar yazılmalıdır. Konşimento orijinal olarak kaç adet düzenlendi ise bu sayı belirtilmelidir.
b) Hava Yolu Konşimentosu
Havayoluyla gerçekleştirilen uluslararası kargo taşımacılıklarında kullanılan, aynı zamanda bir fatura ve sigorta belgesi işlevi gören evraktır. AWB olarak bilinir.
Havayolu taşıma belgesinde yer alması gereken önemli bilgiler şunlardır:
- Havayolu taşıma belgesi ve taşıyıcı şirketin kod numaraları,
- Belgenin düzenlendiği yer ve tarih,
- İhracatçı ve göndericiye ait bilgiler,
- İthalatçı veya ilgili bankanın bilgileri,
- Kargonun türü, özellikleri, miktarı, ağırlığı ve boyutları,
- Uçuşun kalkış ve varış detayları,
- Taşıma maliyeti ve ödeme şartları,
- Taşınan malın tehlike sınıfına girip girmemesine bağlı olarak gerekli deklarasyonlar,
- Diğer ek bilgiler ve belgeler.
c) Kara Yolu Taşıma Sözleşmesi (CMR)
Uluslararası karayolu taşımaları için hukuki temel, dünya çapında kabul gören CMR anlaşmasıdır.
CMR, aşağıdaki bilgileri kapsar:
- Alıcının ismi, soyismi ya da ticari adı ve adresi, malın gönderileceği yer ve istenirse taşıma belgesinde bu bilginin yer alması,
- Taşınacak malların türü, ağırlığı veya sayısı, eğer ambalajlı ise, ambalaj üzerindeki numaralar ve işaretler ile ambalajın türü ve özellikleri,
- Gönderenin ismi, soyismi veya ticari adı ve adresi,
- Taşıyıcının ismi, soyismi veya ticari adı ve adresi,
- Taşıma ücreti ve eğer ödeme yapıldıysa bu durum,
- Taşımanın planlandığı süre,
- Tarafların üzerinde anlaştığı diğer hususlar.
d) Demir Yolu Taşıma Sözleşmesi
Demir yolu taşıma sözleşmesi, demir yoluyla yapılan taşımacılıkta kullanılan, taşınan malların ayrıntılarını içeren bir belgedir. Taşıyıcı, bu belgeyle malları belirli bir noktaya taşıma sorumluluğunu üstlenir.
e) Kombine Taşımacılık Belgesi
Kombine taşımacılık, birden fazla taşıma şeklinin birleşimiyle gerçekleştirilen taşımacılıktır. Bu belge, tüm taşıma modlarını kapsayan bir taşıma sözleşmesi olarak işlev görür.
4. Dolaşım ve Menşe Belgeleri
Dolaşım ve menşe belgeleri, malların kökenini ve taşınma yollarını belgeleyen önemli evraklardır.
a) Dolaşım Sertifikası
Türkiye ve EFTA ülkeleri (İsviçre, İzlanda, Liechtenstein, Norveç) arasında, tarım ürünleri listesi ile Kömür Çelik Topluluğu ürün listesi kapsamındaki ürünlerin ihracatı sırasında, anlaşma hükümlerinden faydalanılabilmesi için, ihracatçı ülke gümrük idareleri veya bu idareler tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından düzenlenen ve gümrük idareleri tarafından onaylanan dolaşım sertifikası gereklidir. Bu belge, Serbest Ticaret Anlaşmaları çerçevesinde, taraf ülkelerin üretimi olan ürünlerin tarifelerden muaf tutulmasını sağlar ve EFTA ülkeleri ile yapılan Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ticari faaliyetlerde kullanılır.
b) A.TR Dolaşım Sertifikası
A.TR dolaşım sertifikası, özellikle Avrupa Birliği ve Türkiye arasında malların serbest dolaşımını kolaylaştıran bir belgedir. Bu belge, gümrük işlemlerinde kolaylıklar sağlar.
c) Menşei Şahadetnamesi
Menşei şahadetnamesi, malların hangi ülkede üretildiğini gösterir. Bu, özellikle ticaret anlaşmaları ve tarifeler açısından önem taşır.
d) Form-A Belgesi
Bu belge, gümrük vergisinden kısmen veya tamamen muafiyet sağlama işlevi görür ve bir ispat belgesi olarak kabul edilir. Diğer bir ifadeyle, ‘Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’ (GTS) kapsamında tercihli rejimden yararlanılması istenen ürünlerin GTS üyesi bir ülkeden geldiğini kanıtlamak için kullanılan Form-A Belgesi, söz konusu ürünlerin tercihli menşe statüsünü belgeler. Form-A Belgesi, düzenlendiği tarihten itibaren altı ay süreyle geçerlidir.
e) Yükleme Talimatı
Yükleme talimatı, ihracata hazır ürünlerin nakliye biçimi belirlendikten sonra, taşıma işlemini başlatmak üzere forwarder firmalara verilen bir belgedir. Bu belge resmi bir nitelik taşımamakla birlikte, ihracatçı ile gönderici arasında çeşitli önemli bilgileri barındırır.
Bu belgede genellikle malın fiyatı haricinde tüm detaylar yer alır. Gönderici/ihracatçı, alıcı, malın teslim edileceği yer, ürünlerin Türkçe ve talep edilen yabancı dildeki açıklamaları, konteyner tipi, ağırlıklar gibi bilgiler içerir. Diğer bir deyişle, bu belge çek listesi ve faturanızın birleşimi niteliğinde bir bilgi formudur.
f) Sigorta Sertifikası
CIF veya CIP, ihracatın alıcıdan alınan bilgi ve talimatlar doğrultusunda ve ithalatçının maliyeti üzerinden ihracatçı tarafından gerçekleştirilen teslimat yöntemleridir. Bu süreçte, satıcı, malın nakliyesi sırasında oluşabilecek riskleri alır ve bu riskler, satıcı tarafından sağlanan sigorta ile kapsanır. En sık kullanılan sigorta belgesi, Sigorta Poliçesidir. Bu belge, sigortalı ve sigortacı arasında bir sözleşme niteliği taşır ve her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini belirtir. Sigortadan faydalanacak kişi adına, emrine veya hamiline düzenlenebilir ve sigorta hakları ciro ile başkasına aktarılabilir.